Kosta Rika’nın Orta Vadisi’nde, küçük bir şehir olan Turrialba, yemyeşil kırsal alan, dalgalanan nehirler ve görkemli yanardağ manzarasına sahip büyüleyici bir kökendir. Buna ek olarak kahvenin geleceği için en önemli kurumlardan biri olabilecek beyaz ve kırmızı, Mission tarzı bir binaya ev sahipliği yapmaktadır.
Genişleyen bu kuruluş, Tropikal Tarımsal Araştırma ve Yüksek Eğitim Merkezi (CATIE) olarak bilinmektedir. CATIE, tarımsal kalkınma ve biyolojik korumaya adanmış bir enstitüsüdür. Değerli varlıkları arasında yaklaşık 2000 kahve çeşidinden oluşan bir gen bankasına sahiptir.
CATIE ve diğer gen bankaları son dönemlerde oldukça ilgi görmeye başlamıştır. Gezegenimizde meydana gelen iklim değişiklikleri nedeniyle kahve üreticileri sürdürülebilir bir kahve tedariki üretme süreci için gerekli soruları masaya yatırdılar. Bu noktada gen bankaları kahvenin genetik kaynaklarını koruyor ve araştırmacıların geleceğin kahve çeşitlerini potansiyel olarak yetiştirmek için kullanabilecekleri kaynakları sağlıyor.
Bu gen bankaları, kahve çeşitliliğini sağlamak için Dünya Kahve Araştırma ve Küresel Mahsul Çeşitliliği Vakfı’nın birleşmesiyle oluşan Küresel Kahve Koruma Stratejisi tarafından denetlenmektedir.
Genler Bankada Nasıl Muhafaza Ediliyor?
70’ten fazla ülkede yaklaşık 125 milyon insan geçimlerini kahve değer zincirinden sağlamaktadır. Özellikle bu sektörde üretim sürecinde olanlar, değişen iklim, sıcaklık, kuraklık, hastalık gibi faktörlerin üretimi ne kadar etkilediğini yakından görmektedir. 2016 yılında, İklim Enstitüsü’nün kahvenin geleceği adına yaptığı paylaşıma göre kahve üretimine uygun küresel alanın %50’ye kadar azalacağı yönünde.
Kahve geleceğini bu denli azalan en büyük etken Arabica kahvenin genetik olarak kısıtlanmış hale gelmesidir. Bu kısıtlamanın 2 temel nedeni, günümüzdeki Arabica üretiminin çoğunun Yemen’den ayrılan bir avuç bitki olması ve kahve üreticilerinin yüzyıllardır fincan kalitesi ve verim açısından iyi performansa odaklanmasıdır.
Genetik çeşitliliğin artması bu sorunların önüne geçebilir çünkü genetik çeşitliliğin fazla olması, karşılaşılan sorunlarla baş etmek konusunda kolaylık sağlamaktadır. Dünyada’dakigen bankaları hem aktif çeşitler hem de artık bulunmayan çeşitlere dair genlerden elde edilen tohumlara sahiptir. Gen bankaları bu çeşitleri muhafaza ederek katalogluyor. Bu çeşitleri, giderek sertleşen iklim koşullarında hayatta kalabilecek yeni çeşitler geliştirmeye çalışmak için çeşitleri diğer türlerle melezleyen bitki yetişiricileri ve çiftliklerindeki koşullar altında nasıl bir performans sergilendiklerini görmek için ürün örnekleri talep edebilen çiftçilerle paylaşıyorlar.
Koruma Stratejisi
World Coffee Research, Crop Trust ile ortaklık kurarak kahvenin geleceği için gen bankalarının hayati rolünün sorumluluğunu üstlendi ve kahve için Küresel Koruma Stratejisini başlattı. Buradaki temel amaç, kilit kahve gen bankaları için fon ve kaynak sağlamak ve bankaların kaynaklara erişimini kolaylaştırmaktı.
Gen bankalarının bakımı oldukça zor ve pahalıdır. Tahıl mahsullerinin çoğu dondurularak saklanabilirken kahve için bu pek mümkün değil. Tropikal bir ürün olduğu için kahve, kahve ağaçlarının bulunduğu bakımı pahalı ‘tarla’ gen bankalarında korunmaktadır.
Maalesef, en önemli kahve gen bankalarının çoğu yoğun bir mücadele vermektedir. Ağaçların bakım eksikliği nedeniyle ölmesi genetik çeşitliliğin kaybolmasına neden olmaktadır. CATIE ve diğer Latin Amerika kahve gen bankaları daha gelişmiş olsalar da tesisilerin korunması için yeterli olanaklara henüz tam olarak sahip değiller.
Kahve İçin Küresel Koruma Stratejisi, hem bilgilerin hem de bitkilerin gen bankaları ve araştırmacılar ve yetiştiriciler arasında erişilebilir olması adına bir kütüphane görevi görmektedir. Bu tesislerin çoğunda veriler kağıt üstünde tutulmakta ve dijitalleştirilmiş olanlara da çevrimiçi ulaşım kısıtlı.
Kaynakların Paylaşılması
CATIE, Uluslararası Bitki Anlaşması’na katılan ilk ve tek gen bankasıdır. Bu sayede koleksiyonu dünya çapındaki araştırmacıların kullanımına açıktır. Ortaklar, Kahve İçin Küresel Koruma Stratejisi aracılığıyla bilgi ve bitki materyallerini diğer gen bankalarıyla paylaşmayı umuyor. İlk olarak tesislerin varlıklarını, bakım rutinlerini, kalıtım metodolojilerini, veri depolama tekniklerini ve çok daha fazlasını öğrenmek için anket yolladılar. Sonuçlar, artan paylaşım için önemli bir potansiyel olduğu yönündeydi.
CATIE ve ekibi, 16 gen bankasından aldıkları sonuçlar üzerine belirledikleri 7 gen bankasını ziyaret etmek için yola çıktılar. Bu ziyaret ve bankaların yerinde değerlendirilmesi ardından strateji belgesi oluşturulmaya başlandı.
Kahvenin karartıcı geleceği ile ilgili kasvetli tahminlerin ortasında, endüstri, kahvenin genetik çeşitliliğini korumak için somut eylemlerde bulunuyor ve sürdürülebilirlik için çeşitli potansiyelleri kovalıyor.
https://sci-hub.se/https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780128035207000013
https://freshcup.com/coffee-genetics/
